Maak thuisonderwijs voor alle ouders toegankelijk

Wekenlang hebben ouders en kinderen ervaren hoe het is schoolwerk thuis aan de keukentafel te moeten maken. Ten onrechte werd dit corona-onderwijs wel aangeduid als thuisonderwijs. Het was afstandsonderwijs onder controle van de school; de ouders waren hoogstens helpers van de leraren. Echt thuisonderwijs wordt gegeven door ouders die er bewust voor kiezen, kent een grote mate van flexibiliteit in aanpak en biedt ruimte om de interesse van het kind centraal te stellen.

Recent heeft minister Arie Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs, CU) een wetsvoorstel ter consultatie voorgelegd om het thuisonderwijs wettelijk te regelen. Het was voor ouders met bezwaren tegen de richting van de scholen in hun omgeving al mogelijk om vrijstelling te krijgen van de leerplicht voor hun kinderen. Ze krijgen straks de plicht om hun kinderen zelf te onderwijzen, volgens vastgestelde criteria, onder controle van de onderwijsinspectie.

Het voorstel is wat ons betreft een stap terug in de tijd en doet geen recht aan de bijzondere kwaliteiten van het thuisonderwijs. Het laat bovendien een kans liggen om een deel van de thuiszitters deugdelijk thuisonderwijs te bieden.

Levensbeschouwelijke richting

Ons eerste kritiekpunt is dat het voorstel zich alleen richt op ouders die bezwaar maken tegen de religieuze of levensbeschouwelijke richting van de scholen in hun omgeving en daarom voor thuisonderwijs kiezen. Daarmee miskent het voorstel dat er nog andere kinderen zijn wier onderwijs momenteel niet geborgd is. Dat zijn kinderen die om lichamelijke of psychische redenen niet naar school kunnen. Zij zijn weliswaar vrijgesteld van de leerplicht, maar kunnen wel leren. Daarnaast zijn er thuiszitters voor wie geen passend schoolonderwijs beschikbaar is, maar die wel recht hebben op onderwijs. Wij denken dat thuisonderwijs ook deze twee groepen kinderen mogelijkheden biedt.

Ten tweede vinden wij dat thuisonderwijs eveneens opengesteld zou moeten worden voor ouders die geen richtingbezwaren hebben, maar thuisonderwijs willen geven om andere redenen. Anders ontstaat een ongelijk speelveld. Voor katholieke ouders is de weg naar thuisonderwijs praktisch afgesneden omdat er overal wel katholiek onderwijs is. Islamitische ouders zijn in het voordeel omdat islamitische scholen dun gezaaid zijn. Naar ons oordeel is hier sprake van discriminatie naar geloof.

Ten derde hebben wij moeite met het feit dat de deugdelijkheidseisen voor het thuisonderwijs geregeld worden in de Leerplichtwet. Dat is wetstechnisch een vreemde constructie omdat die wet alleen bedoeld is om de toegang tot het schoolonderwijs te reguleren. Een voorbeeld is het artikel waarin ouders en hun vierjarige kind verplicht worden tot een gesprek met de leerplichtambtenaar om na te gaan of er sprake is van een veilige thuissituatie, terwijl deze ambtenaren op dit vlak geen expertise hebben.

Lees ook Vijf lessen die we hebben geleerd van twee maanden ‘thuisonderwijs’

Alleen ouders zelf?

Het is ook vreemd dat ouders straks de verplichting krijgen om al het onderwijs zelf te verzorgen. Dit verhindert hun een deel van het leerplan uit te besteden aan vakleraren of andere experts. Wij vrezen dat dit artikel contraproductief werkt.

Ten vierde ademt het voorstel de sfeer dat ouders gedwongen worden om gewoon ‘schooltje te spelen’. Dat doet geen recht aan de waarde van het thuisonderwijs: flexibiliteit in wat, wanneer en hoe er geleerd wordt. Een voorbeeld daarvan zijn de verplichte voortgangstoetsen op 6- en 9-jarige leeftijd. Weinig ouders die thuisonderwijs geven, nemen hun kind voortgangstoetsen af, omdat ze dagelijks een op een met hun kind werken en zo een goed inzicht verwerven in de voortgang door de leerstof.

Meer talen

Ook roept de eis dat een deel van het onderwijs alleen in het Engels, Frans of Duits gegeven mag worden de vraag op: waarom niet in het Spaans, Italiaans, of nog een andere taal? Waarom ouders niet vrijlaten in de keuze van de instructietaal of -talen? Deze vrijheid hoeft de deugdelijkheid van het thuisonderwijs niet in de weg te staan. Integendeel, deze kan positief bijdragen aan de leeropbrengsten.

Ook andere artikelen in Slobs wetsvoorstel zijn eerder beperkend dan stimulerend. Dat past niet bij een minister die de vrijheid van onderwijs als een groot goed beschouwt. Volgens ons kan hij dit voorstel beter intrekken en in een nieuwe versie thuisonderwijs toegankelijk maken voor iedere ouder die deze vorm van onderwijs verkiest boven schoolonderwijs, uiteraard onder voorwaarden van deugdelijkheid.